عقاید: بخش دوم(متعلق شناخت)

وقتی راه­های شناخت مشخص شد، باید به این نکته توجه داشت که چه چیزهایی ارزش این را دارند که متعلق شناخت قرار بگیرند، و چه چیزهایی ارزش دانستن راندارند.

در روایات ما علم را به صورت­های مختلف تقسیم کرده­اند؛ یکی از این تقسیمات، تقسیم علم به عقاید، اخلاق و احکام می­باشد، که دانای آن را علامه می­نامند.

أَبِی الْحَسَنِ مُوسَى ع قَالَ دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْمَسْجِدَ فَإِذَا جَمَاعَةٌ قَدْ أَطَافُوا بِرَجُلٍ فَقَالَ مَا هَذَا فَقِیلَ عَلَّامَةٌ فَقَالَ وَ مَا الْعَلَّامَةُ فَقَالُوا لَهُ أَعْلَمُ النَّاسِ بِأَنْسَابِ الْعَرَبِ وَ وَقَائِعِهَا وَ أَیَّامِ الْجَاهِلِیَّةِ وَ الْأَشْعَارِ الْعَرَبِیَّةِ قَالَ فَقَالَ النَّبِیُّ ص ذَاکَ عِلْمٌ لَا یَضُرُّ مَنْ جَهِلَهُ وَ لَا یَنْفَعُ مَنْ عَلِمَهُ ثُمَّ قَالَ النَّبِیُّ ص إِنَّمَا الْعِلْمُ ثَلَاثَةٌ آیَةٌ مُحْکَمَةٌ أَوْ فَرِیضَةٌ عَادِلَةٌ أَوْ سُنَّةٌ قَائِمَةٌ وَ مَا خَلَاهُنَّ فَهُوَ فَضْل

امام هفتم علیه السلام فرمود: چون رسول خدا (ص) وارد مسجد شد دید جماعتى گرد مردى را گرفته‏اند فرمود: چه خبر است گفتند علامه‏ایست. فرمود: علامه یعنى چه؟ گفتند: داناترین مردم است بدودمان عرب و حوادث ایشان و بروزگار جاهلیت و أشعار عربى. پیغمبر فرمود: اینها علمى است که تا دانش را زیانى ندهد و عالمش را سودى نبخشد، سپس فرمود: همانا علم سه چیز است:

آیه محکم، فریضه عادله، سنت پا برجا، و غیر از اینها فضل است.(الکافی، ج‏1، ص: 33)

منظور از«آیه محکمه» شناخت اصول دین و اعتقادات به صورت تحقیقی می­باشد؛ و منظور از «فریضه عادله» شناخت اخلاقیات می­باشد. و درباره «سنت قایمه» بحث احکام و مسائل فقهی مطرح میگردد که وظیفه غیر مجتهدین در این امر تقلید از مراجع تقلید می­باشد که متخصصین در امر دین می­باشند.

ما دو کلمه «چشم» و «چرا» داریم که اولی را باید در حوزه احکام و دومی را در حوزه عقاید به کار ببریم، که متاسفانه اکثر مردم جایگاه این دو کلمه را عوض کرده و مرتب در پی شناخت فلسفه احکام می­باشند و تعبد ندارند و حال آنکه در عقاید که جای چرا و تحقیق می­باشد به یک تعبد نا بجا اکتفا نموده­اند!!!